Εκπαίδευση ίσον εξωστρέφεια

Η εκπαίδευση σε παγκόσμιο επίπεδο καθίσταται όλο και πιο εξωστρεφής.
Ειδικά στην Ευρώπη, ένα από τα μεγάλα οφέλη της ΕΕ είναι η ευκαιρία που δίνει σε φοιτητές να σπουδάσουν ακόμη και δωρεάν σε άλλες χώρες, απλά υπό την ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη. Επίσης, οι ανταλλαγές φοιτητών μεταξύ ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (στο πλαίσιο και του Erasmus) χαρίζουν εμπειρίες που, υπό άλλες συνθήκες, θα απαιτούσαν μεγάλα χρηματικά ποσά για να αποκτηθούν.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον εξωστρέφειας που έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, τα κράτη-μέλη της ΕΕ (ανεπτυγμένα και λιγότερο ανεπτυγμένα), έχοντας καταλάβει τα μεγάλα οφέλη, προχωρούν σε έναν άτυπο διαγωνισμό προσέλκυσης ξένων φοιτητών, παρέχοντας τα κατάλληλα κίνητρα: ποικιλία σε αγγλόφωνα τμήματα, ανώτερο ακαδημαϊκό επίπεδο, ανταγωνιστικές τιμές. Όλες οι χώρες εκτός από μία. Τη γνωστή, τη χώρα-“δώρο θεού” (ε ναι, το έχω ακούσει άπειρες φορές), την Ελλάδα.

Και η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν κατάλαβα το γιατί. Γιατί να μην λάβει κάποιος ή κάποιοι μια σοβαρή πρωτοβουλία για την καθιέρωση πιο εξωστρεφών ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, όταν ξέρουμε ότι αυτή η κίνηση αποφέρει μόνο οφέλη; Γιατί δεν παρατηρείται μια συστηματική απαίτηση από πλευράς ακαδημαϊκών και λοιπών πολιτών; Γιατί η Ελλάδα παραμένει εσωστρεφής όταν άλλες, λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (προς το παρόν) όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία, προσελκύουν ξένους φοιτητές (μεταξύ αυτών και Έλληνες);

Η Ελλάδα δεν διαθέτει ούτε κατά διάνοια τον απαραίτητο αριθμό εστιών που θα καλωσορίσουν τους ξένους φοιτητές, ενώ τα αγγλόφωνα προγράμματα μετρούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Έπειτα από αναστολή των ελάχιστων προσπαθειών τα τελευταία χρόνια, η δημιουργία του πρώτου αγγλόφωνου προπτυχιακού προγράμματος (τετραετούς φοίτησης, με δίδακτρα, 248 μονάδες) γνωστοποιήθηκε τον περασμένο Απρίλιο. Τούτου λεχθέντος, το πρόγραμμα θα οργανωθεί από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος. Το αντικείμενο αφορά την αρχαιολογία, την ιστορία και την ελληνική γλώσσα και φιλολογία. Στόχος του είναι η προσέλκυση φοιτητών από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο τίτλος του είναι «BA Program in the Archaeology, History, and Literature of Ancient Greece».

Καταρχάς, να παραθέσω μόνο ορισμένα εκ των πλεονεκτημάτων (δεν υπάρχει κανένα απολύτως μειονέκτημα) που προκύπτουν από την προσέλκυση ξένων φοιτητών. Αρχικά, ακόμη και με την ψυχρή κερδοσκοπική μάτια ενός μέσου “Ελληνάρα”, οι ξένοι φοιτητές μεταφράζονται σε “ευρώ με πόδια”. Ένας αριθμός ακόμη και δεκάδων φοιτητών σε μια περιοχή, μεταφράζεται σε επιπλέον έσοδα για τις τοπικές επιχειρήσεις. Όλοι βγαίνουν κερδισμένοι. Επίσης, η εισροή μορφωμένων νέων, σε μια περίοδο που η Ελλάδα υποφέρει από το “brain drain”, θα μπορούσε να ανεβάσει ένα επίπεδο παραπάνω την αγορά εργασίας και όχι μόνο. Όμως, το σημαντικότερο, άνθρωποι από άλλες κουλτούρες βοηθηθούν στη δημιουργία μιας πολυπολιτισμικής και, κατά συνέπεια, πιο ανοικτόμυαλης κοινωνίας.

Και εδώ εντοπίζεται το πρώτο μεγάλο πρόβλημα. Είναι έτοιμη η ελληνική επαρχία να δεχθεί έναν ξένο πολίτη; Όπως όλοι ξέρουμε, και ας μην κοροϊδεύομαστε χρησιμοποιώντας τις “φωτεινές” εξαιρέσεις περιοχών, ένας ξένος είναι παρείσακτος στις περισσότερες κοινωνίες της επαρχίας. Εδώ κάποιοι δεν έχουν μάθει να ζουν αρμονικά με μειονότητες όπως οι γκέι κλπ, θα καταφέρουν να προσαρμοστούν με δεκάδες, εκατοντάδες, ή και χιλιάδες ξένους στην περιοχή τους;
Δεύτερον, το πρόβλημα είναι και πολιτικό. Όπως είναι φυσιολογικό, ειδικά εν καιρώ κρίσης, η σημαντική αναβάθμιση της εκπαίδευσης απαιτεί και οικονομικούς πόρους. Οι πολιτικοί, όμως, ξέρουν πολύ καλά τι θέλει η πλειοψηφία των πολιτών: χρήματα και βόλεμα. Μεταξύ διάθεσης πόρων για την αναβάθμιση της εκπαίδευσης και τη διανομή, πχ, κοινωνικού μερίσματος, ο μέσος ψηφοφόρος θα επικρατήσει το δεύτερο. Όπως άλλωστε γινόταν και τις προηγούμενες δεκαετίες, με αποτέλεσμα την καταστροφή της χώρας, σχεδόν κανείς δεν πρόκειται να θυσιάσει το βραχυπρόθεσμο προσωπικό συμφέρον για χάρη του μακροπρόθεσμου κοινωνικού συμφέροντος.

Προσωπικά, εκτιμώ ότι η εξωστρέφεια στην εκπαίδευση αποτελεί μια από τις βασικές προτεραιότητες για να εκσυγχρονιστεί αυτή η χώρα. Ούτε τα παραπάνω χρήματα, ούτε οι φοροελαφρύνσεις κλπ. Η βάση για μια κοινωνία είναι η εκπαίδευση, απλά.