44 χρόνια χωρίς τον Κώστα Βάρναλη

Γεννημένος στις 14 Φεβρουαρίου του 1883 στον Πύργο (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας, ο Βάρναλης ήταν Έλληνας λογοτέχνης, ποιητής και δημοσιογράφος. Έγραψε ποιήματα, αφηγηματικά έργα, κριτική και μεταφράσεις. Τιμήθηκε το 1959 με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν.  

Απόσπασμα από το ποίημα: «Στυλίτης»

Όχι με λόγια, μ’ έργα τ’ Άδικο πολέμα!

Κι όχι μονάχος! Με τα πλήθη συνταιριάσου!

Τ’ άδικο μ’ αίμα θρέφεται! Πνίξε το με αίμα.

Κι άμα θα σπάσουν οι αλυσίδες τ’ αδερφού,

η λευτεριά η δικιά του θα ’ναι λευτεριά σου,

κι ανάγκη πια δε θα ’χεις κανενός Θεού».

Βίωσε το κλίμα του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897. Έδειξε σε νεαρή ηλικία την κλίση του προς τα γράμματα, καθώς τελειώνοντας τις σπουδές του στο Ελληνικό Σχολείο ήρθε στην Ελλάδα, όπου φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έλαβε μέρος στη διαμάχη για το Γλωσσικό Ζήτημα ως υποστηρικτής των δημοτικιστών.

Τυχερός

Ἀνεμοδέρνουν μέρα νύχτα ἀπάνου

σὲ στύλους σταυροσήμαδα φτερά σου,

νὰ γελιέσαι πὼς εἶν᾿ Ἑλλάδα ὁ τόπος.

Μὰ δίπλα τ᾿ ἀγκαλιάζει νὰ τὰ σπάσει

τοῦ ξένου ἡ ἀστερομάτισσα κατάρα.

Ἂν φαρμάκωνε μόνη τὸν ἀέρα,

ἴσως, ραγιᾶ νὰ ξύπναες κάποιαν ὥρα:

«Στὴ χώρ᾿ αὐτὴ ποὺ τήνε λέω δικιά μου

ξένος εἶμαι καὶ τυχερὸς ποὺ ζῶ!»

Εργάστηκε για χρόνια ως καθηγητής στη δημόσια μέση εκπαίδευση σε Βουλγαρία και Ελλάδα και το 1919 έλαβε υποτροφία για μετεκπαίδευση στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γαλλία παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, φιλολογίας, κοινωνιολογίας και αισθητικής, ενώ ήρθε σε επαφή με τα προοδευτικά ιδεολογικά ρεύματα του μαρξισμού και του διαλεκτικού υλισμού και τον επαναστατικό αέρα του μεσοπολέμου.

(το ποίημα ‘Η Καμπάνα’ μελοποιημένο από τους Active Member)

Ο Κώστας Βάρναλης θεωρείται μοναδικός κοινωνικός ποιητής και συγγραφέας: πουθενά στο έργο του δεν υπάρχουν τα ίχνη διανοουμενισμού, πού συχνά συναντάται σε ανάλογες περιπτώσεις. Το ισχυρό ταλέντο του μετέβαλλε σε καθαρή «λαϊκή» τέχνη και σπαρταριστό υλικό οποιαδήποτε ιδέα ή ιδεολογία βρισκόταν στην αφετηρία της δημιουργίας του, μιλώντας στις καρδιές και των πιο απλών «προλεταρίων».

Ἀρχὴ σοφίας

«Φρόνιμα καὶ ταχτικὰ

πάω μὲ κεῖνον ποὺ νικᾷ».

Ὁ ἕνας

Λίγη δροσιά, οὐρανέ μου,

καὶ χάηδεμα τ᾿ ἀνέμου,

κελάηδημα πουλιοῦ,

ξανάνιωμ᾿ Ἀπριλιοῦ!

Ἀνάσ᾿, ἀνάσα λίγη!

Χρόνια ἡ θελιὰ μᾶς πνίγει.

Λίγη χαρὰ σ᾿ ἀφτὰ

τὰ σκοτεινὰ γραφτά!

Σοῦ πήρανε, λαέ μου,

τὸ δίκιο τοῦ πολέμου

πατριδοκαταλύτες,

ξένοι καὶ ντόπιο ἀλῆτες!

Ὁ ἄλλος

Ἂν θέλεις νὰ χαρεῖς

τὴ λεφτεριά, νωρὶς

γίνε προδότης, γίνε!

Τιμή, ντροπὴ δὲν εἶναι.

Θά ῾ναι μαζί σου οἱ νόμοι

κι ἡ πλερωμένη γνώμη!

Πέτα τὴν ἀνθρωπιά σου

κι ἀπ᾿ τὸν ἀφέντη πιάσου!

Κι ἅμα σὲ φτύνει ἀφτός,

νὰ κάθεσαι σκυφτὸς

καὶ θά ῾χεις τὰ πρωτεῖα

στὴ σάπια πολιτεία.

Ὁ λαός

Ἔξω τοῦ ἀφέντη ἁρμάδα

φυλάει, μὲ μπούκα ὀρθή,

τὸ λείψανό σου, Ἑλλάδα,

μὴν ξάφνου ἀναστηθεῖ!

Το έργο του είναι γραμμένο στη δημοτική και έχει καλά επιμελημένη μορφή και πλαστικότητα στην έκφραση. Χαρακτηρίζεται από θερμή λυρική φαντασία και σατιρική διάθεση με ενδιαφέρον για τον σύγχρονο άνθρωπο. Η ποίηση του, ιδιαίτερα, χαρακτηρίζεται από έντονο «διονυσιασμό», παιχνιδιάρικη διάθεση και βαθύ μουσικό αίσθημα που συνδυάζεται άριστα με τη σάτιρα, ενώ θεωρείται ένας από τους κυριότερους αριστερούς εργάτες της γλώσσας στην Ελλάδα. Ο Βάρναλης διατήρησε την ποιητική αλλά και την ανθρώπινη εγρήγορσή του μέχρι τα βαθιά του γεράματα.

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

A WordPress.com Website.

Up ↑

%d bloggers like this: