Μεγαλώνοντας με ενοχές

Ενοχές. Πολλές οι σκέψεις πάνω σε αυτό. Κάποιοι έχουν έντονα το θέμα στο μυαλό τους, κάποιοι θεωρούν πως είναι κάτι φθαρμένο και ξεχασμένο. Θα προσπαθήσω να μην γενικεύσω πολύ, αλλά και να μην φερθώ εγωιστικά ή να μιλήσω για τον εαυτό μου. Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για ενοχές.

Μεγαλώνουμε σε έναν κόσμο πραγματικά περίπλοκο. Τόσοι δεσμοί μεταξύ ανθρώπων, πραγμάτων, – μα ταυτόχρονα τόσο ευαίσθητοι δεσμοί -. Είναι δύσκολο στις μεταβάσεις της ζωής να πει κανείς αυτό το φοβερό “δε με νοιάζει”, “δε με ενδιαφέρουν οι συνέπειες ή τα συναισθήματα που μπορεί να δημιουργηθούν”. Δεν είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα στην ζωή; Πολλοί θα απαντήσουν αρνητικά. Όμως τί γίνεται με εκείνους που τους νοιάζει;

Θα μιλήσω γι’ αυτούς που μεγάλωσαν και βίωσαν κάθε στιγμή της ζωής τους με ενοχές. Βασανιστικό δεν ακούγεται; Είναι ένας δεσμός με εμπειρίες και μαθήματα ζωής, διδάγματα από την οικογένεια και το σχολείο, τα “πρέπει” και τα “δεν πρέπει” που σε κρατούν πίσω. Γιατί μας νοιάζει; Οι ενοχές μπορούν να σε αγκαλιάσουν τόσο εύκολα, σε απλές καθημερινές καταστάσεις. Έπρεπε να μεγαλώσω λίγο για να συνειδητοποιήσω πώς λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός, χωρίς ωστόσο να έχω βρει ακόμα την έξοδο από αυτόν τον λαβύρινθο. Βλέπω την ζωή με ενοχές σαν ένα λαβύρινθο χωρίς τον μίτο της Αριάδνης. Δεν μπορεί να σε βγάλει εύκολα κάποιος έξω, γιατί έχεις σκέψεις που σε κρατούν μέσα. Στην πρώτη μου απόπειρα να καταλάβω τί συμβαίνει στο μυαλό ενός ενοχικού ανθρώπου θεώρησα πως απλά αυτό το μυαλό είναι συνεχώς απασχολημένο με τα “πρέπει” και δυσκολεύεται να απολαύσει απλά πράγματα στην ζωή. Ίσως η συμπεριφορά και οι αντιδράσεις σε καταστάσεις να γίνονταν απλά ακούρδιστα.

Σκέψου ότι ένας άνθρωπος γεννιέται εγωιστής, γυμνός και αβοήθητος να ικανοποιήσει τις απλές καθημερινές ανάγκες. Είναι γεγονός πως ορισμένες φορές τα βρέφη μπορούν να κλάψουν απλά γιατί επιθυμούν να βιώσουν την αίσθηση της αγκαλιάς από τα οικεία τους πρόσωπα, κι εδώ αναρωτιέμαι, πώς περνάμε από το ένα άκρο στο άλλο; Πώς από εγωιστές και απαιτητικοί πολλοί μετατρέπονται σε ενοχικά υποκείμενα, κλεισμένοι σε καβούκια;

Θα μπορούσα να κάνω μία εκτενή ανάλυση της επιρροής της θρησκείας πάνω στο θέμα και στις έως τώρα εκβάσεις της κοινωνίας και των ατόμων όμως θα ήταν κουραστικό, οπότε απλά θα πω αυτό. Πώς να μην βιώνει κάποιος τις ενοχές σε τέτοιο βάθος όταν μεγαλώνει σε μία κοινωνία που καιγόταν για τόσα χρόνια στο “καζάνι της κόλασης”, του “αμαρτωλού σώματος” και της ενοχής αυτής καθεαυτής; Δεν ήταν αυτή μία βασική αρχή της κοινωνίας για αιώνες; Ήταν οι κανόνες του πιστού. Οι νόμοι που δύσκολα θα προσπαθούσε κάποιος να παραβεί γιατί θα γινόταν αυτόματα ο κακός, ο ξένος και ο ανεπιθύμητος. Γεννιόμαστε αμαρτωλοί κατά την επίσημη θρησκεία, και μόνο στην μετα θάνατον ζωή μας “αξίζει” να είμαστε ευτυχισμένοι και “αναμάρτητοι”. Τέτοιες θέσεις πάνω σε τόσο κρίσιμα ζητήματα δε σβήνονται μέσα σε δύο με τρεις γενιές. Εσύ μπορεί να νιώθεις ότι έχεις αφήσει πίσω σου τέτοιου είδους μικροαστικά κατάλοιπα όμως μία μεγάλη μερίδα των ανθρώπων του σήμερα, του σύγχρονου κόσμου της τεχνολογίας και της κεκτημένης ταχύτητας, βιώνουν καθημερινά μία πάλη μέσα τους, το παλιό και το νέο, το ελεύθερο και το δέσμιο από ενοχές. Ας μην ξεχνάμε πως η ανάγκη της πίστης σε κάτι ανώτερο και υπεράνθωπο δεν έχει σβήσει, ίσα ίσα παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι του σήμερα. Πόσοι στις δύσκολες στιγμές στάθηκαν στα σκαλιά μιας εκκλησίας και ζήτησαν βοήθεια ενώ παλιότερα τόνιζαν πως πιστεύουν πιο πολύ στον εαυτό τους από κάθε Θεό ξένο. Ωραίο ακούγεται. “Πιστεύω στον εαυτό μου.” “Πιστεύω σε εμένα που με ξέρω.” “Εκείνον τον Θεό που μου πασάρεις δεν τον έχω δει ποτέ. Το μόνο που βλέπω είναι οι δυνάμεις μου και πόσα μπορώ να κάνω με αυτές.” Θα ήθελα πολύ τέτοιες φράσεις να ακούγονται από όλο και περισσότερους ανθρώπους, όμως πολλοί φοβούνται να το πουν. Δεν νιώθουν έτοιμοι.

Νομίζω πως μία τέτοια συζήτηση είναι μεγάλη και με πολλά κενά που ίσως δεν είμαι σε θέση να γεμίσω. Θα ήθελα όμως μια μέρα να απαντήσω. Πώς καίμε μία ελεύθερη ζωή, χωρίς ιδιαίτερα πρέπει, στον βωμό μίας βοήθειας από ένα χέρι ενός αόρατου Θεού, ξένου. Είμαστε όλοι ενοχικοί, άλλοι περισσότερο άλλοι λιγότερο. Πότε θα καταφέρουμε να λυθούμε απ΄τα δεσμά; Πότε οι ενοχές θα πάψουν να μας κόβουν τα φτερά και θα μας αφήσουν να έχουμε ζωή;
Κάποιες φορές χρειάζεται να κλάψεις, να φωνάξεις και να χτυπήσεις με όλη σου τη δύναμη αυτόν τον τοίχο που έχεις χτίσει γύρω σου. Τοίχος που κρύβει από πίσω όλα σου τα συναισθήματα, όλες εκείνες τις αναμνήσεις και τις στιγμές του σήμερα που σε έχουν συγκροτήσει στο άτομο που λες πως είσαι. Αυτός ο τοίχος είναι που κρατά τον χείμαρρο. Κάποιοι ίσως σου πουν πως τα έντονα συναισθήματα καλό είναι να μένουν μέσα σου, για το καλό των γύρω σου. Υπάρχει ωστόσο λόγος να τα κρατάς μέσα σου; Κάποιος φόβος; Ισως ελάχιστοι μείνουν ευχαριστημένοι – και; – αλλά κυρίως δεν μένεις εσύ.
Κάποιες φορές χρειάζεται να κλάψεις ξανά. Μίλα γι’ αυτά που σε θάβουν μέρα με την μέρα. Παραδέξου πως οι κενοί έρωτες και οι περαστικές γνωριμίες – ίσως αποκάλεσες κάποιους από αυτούς φίλους, πλάνη – ήταν μία στιγμή αδυναμίας και στο πίσω μέρος του μυαλού σου ήξερες πως θα φύγουν και αυτοί. Είναι δύσκολο να μείνει κάποιος ξέρεις. Η εντύπωση που ίσως αφήνεις δεν είναι τόσο προσβάσιμη. Ίσως θυμίζει μια πληγή ανοιχτή. Κανείς δεν δίνει χρόνο στις μέρες μας για να επουλωθείς, πόσο μάλλον να δώσει ένα κομμάτι του να σε βοηθήσει. Χρειάζεσαι χρόνο και δουλειά για να τα καταφέρεις, να βγεις από αυτόν τον φαύλο κύκλο.

Ίσως να έμεινε μία πικρία μετά από όλα αυτά. Ίσως κάποιοι ακόμα να μην καταλαβαίνουν για ποιο πράγμα μιλάω ή γιατί να δώσω βάση σε κάτι που θεωρείται παλιό. Νιώθω ότι πρέπει να απολογηθώ, βλέπεις; Όμως ήταν μια σκέψη μέσα στις πολλές για το πόσο ελεύθεροι είμαστε και αν είμαστε.

Ειρήνη Σταυροπούλου