Ο γάμος από έρωτα έχει αποτύχει;

Αποσπάσματα από το ομώνυμο βιβλίο του Πασκάλ Μπρυκνέρ (2011)…

“Παράξενη κατάσταση: ενώ η ερωτική ελευθερία σαγηνεύει ένα μέρος των παραδοσιακών κοινοτήτων -μουσουλμανικές χώρες, Ινδία, Κίνα- και ενώ στη Δύση οι ομοφυλόφιλοι διεκδικούν το δικαίωμα στον γάμο, ο γάμος διέρχεται ‘κρίση νομιμότητας’. Στην κλασσική του μορφή, κατηγορήθηκε για όλα τα δεινά -ανισότητα, δεσποτισμό, συρρίκνωση των γυναικών σε ‘κινητή περιουσία’-, καθώς και για το ότι συνοδευόταν από τη μοιχεία και την πορνεία. Λίγοι θεσμοί ενέπνευσαν τόσο σαρκασμό και τόση οργή. Στη σύγχρονη μορφή της αμοιβαίας συναίνεσης, η οποία θριάμβευσε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο γάμος προξενεί καινούργιες συμφορές χωρίς να καταργεί τις παλιές: δεν λείπει η επιδίωξη ερωτικών περιπετειών και η απιστία- τα διαζύγια πολλαπλασιάζονται, οι ανύπαντροι και οι μοναχικοί επίσης. Η ιστορία του κλασσικού γάμου ήταν η αποδοχή της συζυγικής φυλακής και, συχνά, της αηδίας που προκαλούσε. Η ιστορία του στη σύγχρονη εποχή, στην Ευρώπη τουλάχιστον, συνοψίζεται στην απουσία του έρωτα και της στοργής.”

“Η σεξουαλική αποχή δεν είναι κάτι ωραίο, είναι γελοία και τερατώδης.” (σε: σχολιάζοντας την παρθενία μέχρι την πρώτη νύχτα του γάμου)

“Να ποιο είναι το στοίχημα και το δόγμα των σύγχρονων κοινωνιών: βάζουμε τους νόμους στην υπηρεσία των παθών αντί να υποτάσσουμε τα πάθη στους νόμους. Θυσιάζουμε τη διάρκεια για χάρη της προσωρινότητας, προσαρμόζουμε τους θεσμούς στην παραμικρή τροποποίηση των ηθών. Βρίσκουμε εύκολες λύσεις σε δύσκολα προβλήματα, αφήνουμε ελεύθερο το ορμητικό ποτάμι των αισθημάτων, αντίθετα με τους προγόνους μας που το διοχέτευαν με πλήθος απαγορεύσεων. Η φιλοδοξία μας τα τελευταία σαράντα χρόνια ήταν υπέρμετρη, παραληρηματική: τώρα αισθανόμαστε τις συνέπειες.”

“Οι μεταρρυθμιστές του γάμου από την εποχή του Διαφωτισμού επιμένουν σε τρία σημεία: στην πρωτοκαθεδρία των αισθημάτων έναντι του καθήκοντος, στην οριστική κατάργηση του ταμπού της παρθενίας και στη διευκόλυνση του χωρισμού των κακοταιριασμένων συζύγων.”

“Ο Μπαλζάκ αναπτύσσει εδώ ένα επιχείρημα που θα γίνει κλασικό στον 19ο αιώνα και το οποίο θα προβάλουν επίσης ο Φουριέ, ο Σταντάλ και ο Ουγκό: η υποχρεωτική σεξουαλική αποχή των κοριτσιών προκαλεί τη διπλή μάστιγα του αγοραίου έρωτα και των εξωσυζυγικών περιπετειών με το τρομακτικό ενδεχόμενο των ‘μπάσταρδων’ παιδιών. Οι σεξουαλικά πεινασμένο άνδρες καταφεύγουν στα πορνεία, οι παραμελημένες και απογοητευμένες σύζυγοι εγκαταλείπονται σε περαστικούς ερωτύλους που καραδοκούν.”

“Ο Λεόν Μπλουμ συνηγορεί, λοιπόν, με εμπνευσμένη γραφή, υπέρ της σεξουαλικής ελευθερίας των κοριτσιών, ώστε να μπορούν να ζουν τις ερωτικές τους φαντασιώσεις με όποιον θέλουν προτού η ‘γαμήλια ωριμότητα’ τις οδηγήσει στη σωστή επιλογή συντρόφου.”

“Οι γυναίκες έχουν σώμα, κι αυτό το σώμα χρειάζεται ικανοποίηση όπως εκείνο των ανδρών: χρειάστηκε περισσότερο από ένας αιώνας μετά τον Μπαλζάκ ώστε οι δυτικές κοινωνίες, που δέχτηκαν τη βαθιά επίδραση του φροϋδισμού, να αναγνωρίσουν την πραγματικότητα της γυναικείας σεξουαλικότητας. Η παραδοσιακή προκατάληψη ταύτιζε τη γυναικεία σεξουαλικότητα με την αισχρότητα.”

“Ο Ντιντερό στιγματίζει το μη συναινετικό ζευγάρωμα μεταξύ συζύγων, το οποίο σήμερα ο κώδικας μας ονομάζει ‘συζυγικό βιασμό’ ή σεξουαλική κακοποίηση μέσα από τον γάμο’:

‘Είδα μια τίμια σύζυγο να τρέμει από φρίκη καθώς την πλησίαζε ο σύζυγός της και στη συνέχεια να κάνει μπάνιο και να τρίβεται, λες και τίποτα δεν μπορούσε να ξεπλύνει τη βρωμιά του συζυγικού καθήκοντος’.”

“Η δέσμευση είναι πιο αυθεντική όταν μπορεί να αναιρεθεί.”

“Η δυνατότητα χωρισμού απαλλάσσει τους συζύγους από το αίσθημα ασφυξίας, από την αμετάκλητη θηλιά.”

“Η ελευθερία να χωρίσει κάνεις ‘ελαφραίνει’ τη συμβίωση και βοηθάει τους συντρόφους να δεχθούν τη μονοτονία: ερωτοτροπούμε με τη φυγή για να ριζώσουμε καλύτερα στον γάμο.”

“Όταν τα αισθήματα μαραίνονται, οι σύζυγοι βυθίζονται στην ανηθικότητα. Δεν τους συμβουλεύουμε να ζουν σε αρμονία, τους διατάσσουμε να λατρεύουν ο ένας τον άλλον!”

“Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο γάμος σκότωνε τον έρωτα -την ιδέα, την τελετή- που παρακμάζει εδώ και τριάντα χρόνια.”

“Η συζυγική ζωή ήταν κάποτε μια φυλακή που μαράζωναν οι γυναίκες.

(…) Στη συνέχεια, ρίξαμε τα τείχη και φορτωθήκαμε οι ίδιοι τη φυλακή μας, ονομάζοντάς την ‘τέλειο έρωτα’.”

“Γιατί φαίνεται τόσο δύσκολο να ζει κανείς στην εποχή μας; Γιατί λατρεύουμε τον έρωτα σαν να πρόκειται για θεότητα: ο έρωτας έγινε, μαζί με την ευτυχία, το άλφα και το ωμέγα των δυτικών κοινωνιών μας. Όταν γεννιέται ένα ιδεώδες, γεννιούνται αυτομάτως εκατομμύρια άνθρωποι που δεν μπορούν να το αγγίξουν, θεωρώντας έτσι ότι μειονεκτούν. Ακόμα και η σάρκα πρέπει να σταθεί στο ύψος της και να διαπρέψει: η συγκίνηση πρέπει να είναι μαχητική και υψηλού επιπέδου. Η συνουσία, που ήταν έγκλημα στον μεσαίωνα, αποτελεί σήμερα τίτλο δόξας, μια δοκιμασία μέσα από την οποία επιβεβαιώνεται και εξελίσσεται το άτομο.

Έτσι, οι άνθρωποι δυστυχούν επειδή δεν καταφέρνουν να ευτυχήσουν, ανησυχούν ότι δεν θα γνωρίσουν ποτέ τον ‘τρελό έρωτα’ του Αντρέ Μπρετόν, μια τρομερή έκφραση που δεν εξυμνεί την καρδιά αλλά το παραλήρημα: η στοργή που δεν είναι ‘τρελή’ δεν αξίζει να βιωθεί.”

“Πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι κατακτήσεις μας έχουν κάποιο τίμημα. Πρέπει να παίρνουμε υπόψη ότι η πρόοδος μας περιλαμβάνει πισωγυρίσματα και σκαμπανεβάσματα, ότι δεν διαγράφει μια αμετάκλητη ευθεία προς τα μπρος. Ό,τι προκαλεί ευδαιμονία προκαλεί επίσης θλίψη.”

“Το ζευγάρι ήταν στο παρελθόν ένα κελί φυλακής, ενώ σήμερα είναι το δωμάτιο όπου οι δύο σύντροφοι συνέρχονται από τη μέθη. Δεν βρήκαμε ακόμη λύση στα βάσανα του έρωτα που ταλαιπωρούσαν τους προγόνους μας.”

“Το δράμα του γάμου από έρωτα είναι ότι θέλησε να επιβάλει ως ‘φυσιολογικό’ το ‘εξαιρετικό’.”

“Τα σύγχρονα ζευγάρια δεν πεθαίνουν από εγωισμό ή από υπερβολή έγνοια για το χρήμα και τα υλικά αγαθά -πεθαίνουν από μοιραίο ηρωισμό, από υπερβολικές προσδοκίες. Η μεγαλειώδης ιδέα του ζευγαριού και της ευτυχίας τους γδέρνει όπως γδέρνει το συρματόπλεγμα τους φυλακισμένους.”

“Τρελός πλατωνισμός: αγαπάμε τον έρωτα περισσότερο από τα ίδια τα άτομα.”

“Η αλματώδης αύξηση των διαζυγίων υπογραμμίζει την παράδοξη επιτυχία του γάμου από έρωτα από τον οποίο περιμένουμε πληρότητα και ηδονή και τον οποίο δεν διστάζουμε να διαλύσουμε με την πρώτη δυσκολία, την πρώτη ρωγμή.”

“Η ‘καινούργια αρχή’ είναι η μοναδική μορφή αιωνιότητας που εξασφαλίσαμε στη Δύση από τότε που κλονίστηκε η πίστη ακόμα και θρησκευόμενων στον παράδεισο.”

“Το ότι μπορούμε να ποδοπατήσουμε αυτόν που έχουμε λατρέψει και να στραφούμε με πάθος σε κάποιον άλλο είναι κάπως τρομακτικό. Όπως ειδωλοποιούμε, ξεχνάμε -όπως εξυμνούμε, παραμελούμε.”

“Αν η πολυγαμία γινόταν υποχρεωτική, πολλοί θα κατέφευγαν σε μια αυστηρή, αν όχι νευρωτική, μονογαμία.”

(Σχολιάζοντας το μίσος προς τη Δύση από ισλαμικές χώρες που οι κοπέλες παντρεύονται υποχρεωτικά ανήλικες) “Μόνο η Δύση τόλμησε να αμφισβητήσει τις ίδιες της τις παραδόσεις, να ξεμπροστιάσει τον σκοταδισμό τον μεταμφιεσμένο σε έθιμο, να κηρύξει πόλεμο στην ίδια της τη βαρβαρότητα, προσκαλώντας όλο τον κόσμο να πράξει ομοίως.”

“Η επιτυχία ενός χωρισμού είναι εξίσου δύσκολη με την επιτυχία ενός γάμου.”

“Η γαμήλια ευτυχία είναι η τέχνη του εφικτού και όχι η εξύμνηση του ανέφικτου.”

(Κλείνοντας) “Καλούμαστε λοιπόν διαρκώς να μην είμαστε ικανοποιημένοι από όσα αισθανόμαστε και να πρέπει να προχωρούμε πιο πέρα. Αυτή η έλλειψη μέτρου μας σαγηνεύει αλλά επίσης μας καταστρέφει, δηλητηριάζει τις μικρότερες χαρές μας, μας παραδίδει σε μια αχόρταγη αναζήτηση. Η αντίσταση σε αυτές τις πλάνες πρέπει να γίνει η φρόνηση του σήμερα. Μια αχαλίνωτη απελευθέρωση αντιφάσκει εξαρχής και στήνει σκηνικό της ίδιας της της ήττας: χρειάζονται λοιπόν όρια.

Στις εποχές της λογοκρισίας των ηθών πρέπει να υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα στην επιθυμία, στις εποχές της ‘επιτρεπτικότητας’ πρέπει να υπερασπιζόμαστε την αρχή της ευγένειας και της ευπρέπειας. Εφόσον η κοινωνία έπαψε να μας περιορίζει αλλά επιμένει να μας χειρίζεται, ο καθένας μας πρέπει να τοποθετήσει τους κανόνες του. Τα καλύτερα όπλα μας είναι ε επιείκεια και η αβρότητα: να συγχωρούμε τις αδυναμίες των άλλων και να μην πληγώνουμε εκείνους που αγαπάμε.

Ας τους αφήνουμε να ζουν τη ζωή τους κι ας μας δέχονται κι εκείνοι όπως είμαστε. Αυτό σημαίνει γλυκύτητα της ζωής, τέχνη της διαβίωσης.”