Η “κατάρα” της ενσυναίσθησης

Σε ένα παλαιότερο post, είχαμε γράψει:

Τί σε κάνει Άνθρωπο;

Πολλά. Καλοσύνη, προσπάθεια, αλληλεγγύη μεταξύ άλλων. Χαρακτηριστικά που υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη σε αυτόν τον κόσμο. Θα σταθώ σε ένα εξ αυτών και ένα από τα πιο σημαντικά, κατά την ταπεινή μου άποψη: την ενσυναίσθηση.

Πόσο μα πόσο δύσκολο να καταλάβεις τον άλλον. Να μπεις στη θέση του, ακόμη και αν αυτό δε σε συμφέρει. Να προσπαθήσεις να καταλάβεις τις αντιδράσεις του. Όχι απαραίτητα να τις δικαιολογήσεις αν αυτό δεν κρίνεται λογικό. Αλλά να αναρωτηθείς: “μήπως δεν είναι τόσο τρελός;”, “μήπως φταίω κατά πολύ για αυτό που βιώνει;”, “μήπως αδικήθηκε;”, “μήπως έχει περάσει πολλά;”.

Η ενσυναίσθηση είναι δύσκολο να καλλιεργηθεί. Εξηγώντας, ένας άνθρωπος μπορεί στιγμιαία να φανεί καλός για διάφορους λόγους προς τον συνάνθρωπό του, ακόμη και αν γενικότερα στη ζωή του δεν αποτελεί ένα δείγμα καλού ανθρώπου. Για ποιον λόγο; Συμφέρον τις περισσότερες φορές, η παρουσία άλλων ανθρώπων τριγύρω τη στιγμή της πράξης επιπλέον. Αντιστοίχως, ένας άνθρωπος μπορεί να προσπαθήσει να καταλάβει κάποιον άλλον σε μια περίοδο της ζωής του λόγω των συγκυριών και, μετέπειτα, να πατήσει επί πτωμάτων για να καταφέρει τον σκοπό του και να επαναπαυθεί.

Με την ενσυναίσθηση (και ακολούθως την κατανόηση, αν αυτό κρίνεται λογικό), ωστόσο, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Έχω παρατηρήσει πως οι άνθρωποι που βάζουν τον εαυτό τους στη θέση του άλλου, είναι ελάχιστοι. Η εξήγηση είναι απλή: η ενσυναίσθηση απαιτεί μεγάλη εμπειρία ζωής και όλα τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν παραπάνω μαζί. Με άλλα λόγια, ακόμη και ένας εξαιρετικός Άνθρωπος ενδέχεται να μην διαθέτει ενσυναίσθηση λόγω της έλλειψης εμπειρίας ή της αποφυγής ευθυνών.Το να τη διαθέτεις, όμως, σε κάνει Άνθρωπο. Σε κάνει να νοιάζεσαι και για άλλους εκτός από τον εαυτό σου.

Το παρακάτω βίντεο τα εξηγεί όμορφα και απλά:

Η πραγματικότητα όμως σε κάνει μερικές φορές να σκέφτεσαι να αναθεωρήσεις.

Για δύο λόγους: τον πόνο που σου προκαλεί το να έχεις ενσυναίσθηση και το “χαντάκωμα” που θα δεχθείς μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Πονάει πολύ το να μπαίνεις κάθε φορά στο μυαλό ενός ανθρώπου σε αναπηρικό καροτσάκι, ενός τυφλού, ενός καρκινοπαθή, ενός οροθετικού. Ακόμη και στα πιο απλά, στο μυαλό του διπλανού σου. Να δικαιολογείς συμπεριφορές και οργή. Γιατί σκέφτεσαι συνέχεια: “στη θέση του ίσως έκανα κι εγώ το ίδιο”, “ίσως συμπεριφερόμουν κι εγώ έτσι”, “ίσως ένιωθα κι εγώ έτσι”.

Και στο τέλος μένεις πάντα μόνος γιατί απλά δεν μπορείς να παραμερίσεις όλα αυτά τα προβλήματα γύρω σου και να επικεντρωθείς μόνο στα δικά σου. Προσπαθείς να τα λύσεις όλα ταυτοχρόνως, τα δικά σου, των φίλων σου, του/της συντρόφου σου, των διπλανών σου, της οικογένειάς σου.

Αλλά μένεις πολλές φορές πάλι μόνος, γιατί ο άλλος μεταφράζει αυτό το ενδιαφέρον σε ανασφάλεια ή αδυναμία. “Με τί ασχολείται;;”, τον νιώθεις να σκέφτεται. Γελοιοποιείσαι για κάποιον λόγο και ξεχνάς ότι ωστόσο αυτή είναι η κανονικότητα: να ενδιαφέρεσαι, να μη γίνεις κι εσύ ένα συμφεροντολογικό ρομπότ.

Κάποτε σε μία δουλειά, ένας τύπος έκανε ολόκληρη “επανάσταση” για την άδικη συμπεριφορά εις βάρος ενός συναδέλφου. Διακινδύνευσε να χάσει τη δουλειά του, την ώρα που όλοι έμεναν προκλητικά ανενεργοί και ειρωνικοί. Παρόλα αυτά, με προσπάθεια και διάλογο όλοι βγήκαν δικαιωμένοι και η συμπεριφορά βελτιώθηκε όχι μόνο προς όφελος του συναδέλφου, αλλά όλων. Τότε ένας συνάδελφος που δεν ήθελε να ακούσει τα παράπονά του και να νοιαστεί, είπε σε αυτόν τον τύπο: “σταμάτα να οικειοποιείσαι τα προβλήματα των άλλων”.

Σκέφτομαι ουκ ολίγες φορές ότι έχει δίκιο. Αν όχι όλες τις φορές, σίγουρα κάποιες έχει αδιαμφισβήτητα δίκιο. Αν δεν βρεις αυτήν την ισορροπία μεταξύ ενσυναίσθησης και αναισθησίας, θα τρελαθείς. Αυτή η ισορροπία που θα σε κάνει να ενδιαφέρεσαι μόνο για ό,τι και όσους αξίζουν και να αφήσεις πίσω τα βαρίδια. Να αφήσεις πίσω όσους θα σε πέταγαν στον κάλαθο των αχρήστων αν δεν είχαν κάτι να πάρουν.